မန္းေလး

မႏၲေလးၿမိဳ႕

မႏၲေလးသည္ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယအႀကီးဆံုးၿမိဳ႕ ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္ စာရင္းအရ လူဦးေရ ၉၂၇၀၀၀ ရွိသည္။ ကုန္းေဘာင္ မင္းဆက္ ၏ ေနာက္ဆံုး မင္းေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ မႏၲေလးတိုင္း၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ ျဖစ္သည္။

ေျမာက္လတၱီက်ဳ ၂၁ ဒီဂရီ ၉၈ မိနစ္ ႏွင့္ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီက်ဳ ၉၆ ဒီဂရီ ၀၈ မိနစ္ ၾကားတြင္ တည္ရွိသည္။ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ႏွင့္ ၄၄၅ မိုင္ (၇၁၆ ကီလိုမီတာ) ကြာေ၀းသည္။ မႏၲေလးၿမိဳ႕သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေနာက္ဆံုး မင္းေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္ခဲ့သည့္အေလ်ာက္ ယဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား အမ်ားအျပား က်န္ရစ္သည္။

ပါဝင္ေသာ ၿမိဳ႕နယ္မ်ား

* ေအာင္ေျမသာဇံၿမိဳ႕နယ္

* ခ်မ္းေအးသာဇံၿမိဳ႕နယ္

* ခ်မ္းျမသာစည္ၿမိဳ႕နယ္

* မဟာေအာင္ေျမၿမိဳ႕နယ္

* ျပည္ႀကီးတံခြန္ၿမိဳ႕နယ္

* အမရပူရၿမိဳ႕နယ္

* ပုသိမ္ႀကီးၿမိဳ႕နယ္ တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ခ်မ္းေအးသာဇံၿမိဳ႕နယ္သည္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ အဓိက စီးပြားေရး အခ်က္အျခာၿမိဳ႕လယ္ ျဖစ္သည္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေနာက္ဆံုး နန္းေတာ္ျဖစ္ေသာ ျမနန္းစံေက်ာ္ ေရႊနန္းေတာ္မွာ ေအာင္ေျမသာဇံၿမိဳ႕နယ္တြင္ တည္ရွိသည္။ ျပည္ႀကီးတံခြန္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ မႏၲေလးစက္မႈဇုန္ တည္ရွိသည္။ အမရပူရၿမိဳ႕သည္ မႏၲေလးမတိုင္မီက မင္းေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္ခဲ႔ၿပီး နန္းေတာ္ရာေဟာင္းႏွင့္ ေစတီပုထိုး အမ်ားအျပား ေတြ႕ျမင္ႏုိင္သည္။

သမိုင္းေၾကာင္း

မႏၲေလးျမိဳ႕ကို ၁၈၅၇ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္း မွ ရဟန္းရွင္လူအမ်ား ကန္႕ကြက္သည့္ၾကားမွ တည္ေထာင္ခဲ႔ျခင္း ျဖစ္သည္။ မႏၲေလးသည္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ သီေပါမင္းလက္ထက္ တတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲ မတိုင္မီ (၁၈၆၀-၁၈၈၅)တြင္ ေနာက္ဆံုး က်န္ရစ္သည္႔ လြတ္လပ္ေသာ ျမန္မာ့မင္းေနျပည္ေတာ္ လည္းျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ေရးေသာ ျမန္မာသမိုင္းနိဒါန္းတြင္ မႏၲေလး = ေတာင္ငယ္ေလး ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။

* ၁၈၅၃ စက္တင္ဘာလ (၁၁) ရက္ေန႔ – အမရပူရ မင္းေနျပည္ေတာ္မွ မေျပာင္းသင့္ေၾကာင္း ရဟန္းပညာရွိ၊ လူပညာရွိ အေပါင္းက မစိုးရိမ္တိုက္မွာ စည္းေ၀း ဆံုးျဖတ္ၿပီး မင္းတုန္းမင္းထံ ေမတၱာစာ ေရးသြင္းပါသည္။

* ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ (၃၀) ရက္ေန ့- ၿမိဳ႕သစ္ တည္မဲ့ေနရာကို မင္းကိုယ္တိုင္ သြားေရာက္ ၾကည့္ရွဳပါသည္။

* ၁၈၅၆ ေအာက္တိုဘာ (၃၁) ရက္ေန ့- ၿမိဳ ့သစ္ေနရာရဲ႕ အေသးစိတ္ town plan ကို ေရးသား တင္သြင္း ေစပါသည္။

* ၁၈၅၇ ဇန္န၀ါရီ (၁၃) ရက္ေန ့- မႏၲေလးၿမိဳ႔ေတာ္သစ္ တည္ေစ- အမိန္႔ေတာ္ကို ခ်မွတ္ပါသည္။

* ၁၈၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီ (၁) ရက္ေန ့မွ ၁၈၅၉ ဇူလိုင္လ (၁၆) ရက္ေန ့ထိ- ၿမိဳ ့ေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ရန္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ပါသည္။

* ၁၈၅၉ ဧၿပီ (၂ဂ) ရက္ေန ့- ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၂၁ ခုႏွစ္ တန္ခူးလျပည့္ေက်ာ္ (၁၀) ရက္ေန ့မွာ မႏၲေလး ရတနာပုဏ္ ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို တည္ေဆာက္ၿပီးစီးလို ့အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၲေလးလို႔ မွတ္သားရ လြယ္ေအာင္ ကင္ပြန္း တပ္ခဲ့ပါသည္။

ဒီေလာက္ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္သူအေပါင္း ကန္႔ကြက္ ေနၾကတဲ့အထဲက ဘာျပဳ လို႔မ်ား ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္ကို ဒီေလာက္ တည္ခ်င္ ရတာလဲ? အေၾကာင္းရင္း အတိအက်ကို သိခ်င္ရင္ေတာ့ မင္းတုန္းမင္းကို သူရွိတဲ့ေနရာ လိုက္ေမးမွပဲ သိလိမ့္မယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ဖြယ္မ်ားကို သံုးသပ္ၾကရာမွာေတာ့- 1. ၁၈၅၂ ခုႏွစ္မွာ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာစစ္ကို ေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္တဲ့ အမရပူရကေန ခံတိုက္ၿပီး ရွံဳးနိမ့္ ခဲ့တယ္။

2. စစ္ရံွဳးတဲ့ပုဂံမင္း နန္းက်ၿပီး ဘုရင္သစ္ အျဖစ္ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္ ခဲ့တယ္။ (အမွန္ေတာ့ နန္းက်တာက စစ္ရွံဳးတာနဲ႔ သိပ္မဆိုင္ပါ။ စစ္ရွံဳးၿပီး ဂေယာက္ဂယက္ ျဖစ္ေနတာကို အခြင့္ေကာင္း ယူၿပီး ပုန္ကန္ ေထာင္လႊားႏိုင္လို႔ မင္းတုန္းက နန္းရ တာ ျဖစ္တယ္)

3. အသစ္တက္တဲ့ မင္းဟာ စစ္ရွံဳးထားလို႔ ျပည္တြင္းမွာေရာ၊ ျပည္ပမွာပါ အသေရညိွဳးေနတဲ့ ေနျပည္ေတာ္မွာ ဘယ္ေနခ်င္ ပါ့မလဲ။

4. အေလာင္းဘုရား လက္ထက္ကစလို႔ ဘုရင္တစ္ပါး နန္းတက္တိုင္း ၿမိဳ႔သစ္တည္ နန္းၿမိဳ႔ေျပာင္းတဲ့ အစဥ္အလာႀကီးက လည္း ရွိခဲ့တယ္။ (ေရႊဘို၊ အင္း၀၊ အမရပူရ လွည့္ပါတ္ ေျပာင္းေနၾကတယ္)

5. သာသနာေတာ္ဟာ ပု၊ ပ၊ စ၊ ဝ၊ မ၊ တ၊ က၊ က၊ င ဆိုတဲ့ ပုဂံ၊ ပင္းယ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္းဝ၊ မႏၲေလး၊ တေကာင္း၊ ေကာင္းတံု၊ ေကာင္းစင္၊ ငေဆာင္ခ်မ္း စသည္ျဖင့္ ဧရာ၀တီ ျမစ္ရိုး တေလွ်ာက္ ေျမာက္ကေန ေတာင္ကို တျဖည္းျဖည္း ေရႊ႕ၿပီး ကိုးေနရာ ထြန္းကားမယ္ ဆိုတဲ့ ေရွးသိုက္စာ အရ အင္းဝ ၿပီးရင္ မႏၲေလးပဲ ဆိုၿပီး မႏၲေလးရူး,ရူးေနတဲ့ ေရာဂါ ကုန္းေဘာင္ေႏွာင္းဆက္ ဘုရင္ေတြ ဆီမွာ ရွိတယ္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား ေခၚ ဘုရင္ဦးဝိုင္း ကလည္း အမရပူရ ၿမိဳ႕သစ္ကို တည္ၿပီး အဲဒါမႏၲေလး ဆိုၿပီး လုပ္ခဲ့တာပဲ။ မင္းတုန္းက သူ႔လက္ထက္မွာ ဘုန္းလက္ရံုး ျပခ်င္ေတာ့ အမရပူရနဲ႔ မနီးမေဝး ေတာင္ပူစာနဲ႕ ျမစ္ေခ်ာင္း အင္း အိုင္ ေပါၿပီး စိမ္းလန္း စိုေျပတဲ့ ေနရာကို ထပ္ၿပီးမႏၲေလး လုပ္ခ်င္တဲ့ သေဘာနဲ႔ မရ,ရေအာင္ တည္တယ္။

6. သာသနာ ၂၄၀၀ ေရာက္ရင္ (၁၂၁၈ ခုႏွစ္ သို ့မဟုတ္ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၆) အဂၤါနံ မင္းက ၿမိဳ႔သစ္ တည္မယ္။ ဒီအခါ သာသနာေတာ္ဟာ မႀကံဳစဖူး ထူးကဲစြာ စည္ပင္ ျပန္႔ပြားၿပီး မင္းဆက္ ၄၇ ဆက္ ၾကာေအာင္ ၿမိဳ႔သက္ ရွည္မယ္ ဆိုတဲ့ တေဘာင္ ေပၚေပါက္ လာတယ္။ (တကယ္ေတာ့ တေဘာင္ဆိုတာ တက္လာတဲ့ မင္းအေပၚ မူတည္ၿပီး အေျခအေနၾကည့္ ေျမႇာက္ပင့္ ေရးထားတဲ့ ဘုန္းေတာ္ဖြဲ႕ စာတစ္မ်ိဳး မဟုတ္လား)၊ ဒီတေဘာင္ေၾကာင့္ သူ နန္းစတက္တဲ့ ၁၈၅၃ ခုႏွစ္က စလို႔ ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်င္လြန္းလို႔ မင္းတုန္းဟာ ထြန္႔ထြန္႔ လူးေနပါတယ္။

ဒီလို ၿမိဳ႕သစ္တည္တဲ့ မင္းအေပၚ ျပည္သူလူထုက ဘယ္လို ျမင္ၾကသလဲ? လူသိမ်ားတဲ့ ပါးစပ္ရာဇ၀င္ တစ္ခုကို ၾကည့္တဲ့အခါ- မဟာသက်မာရဇိန္ ေက်ာက္ေတာ္ႀကီးဘုရား မ်က္ႏွာေတာ္ဖြင့္ပြဲကို ၁၈၆၅ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ က်င္းပေတာ့ ဇာတ္ပြဲေတြ အမ်ားႀကီးနဲ႔ အႀကီးအက်ယ္ ၀ွဲခ်ီးက်င္းပ ဆိုပဲ။ ဘုရားပြဲကို လူတစ္ေယာက္ လွည္းနဲ႔ ပြဲလာၾကည့္တုန္း အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္က သာမာန္အဝတ္နဲ႔ ထြက္လာၿပီး လွည္းႀကံဳ လိုက္စီး သတဲ့။ လွည္းေပၚ ေရာက္ေတာ့ “ဘယ္ႏွယ့္၊ ဘႀကီး၊ ေပ်ာ္ ရဲ႔လား” လို႔ စကား စသတဲ့။ “ေပ်ာ္သယ္လို႔ ဘယ္ဟုတ္ ပါ့မလဲကြယ္၊ ပြဲ ဆိုေတာ့လည္း ၾကည့္ခ်င္ သာပ၊ ၿမိဳ႕ေဆာက္ရ၊ က်ံဳးတူးရ၊ ေျမသယ္ရ၊ ေျမာင္းသြယ္ရ၊ ေက်ာက္သယ္ရနဲ႔ ငတို႔မွာ နားရတယ္ မရွိပါဘူး” လို႔ ျပန္ေျဖေတာ့ “ဒီမင္းက ၿမိဳ႕သစ္ တည္ခ်င္လို႔ ပါဗ်။ ေနာက္မင္း လာရင္ သက္သာ မွာပါ” (ေနာက္မင္းက သူေလ) လို႔ ကေနာင္က ဆြယ္ေျပာေလး ေျပာတဲ့အခါ လွည္းဆရာႀကီးက ေဒါထၿပီး “မထင္ပါနဲ႔ ေမာင္ရယ္၊ ဒီေခြးမ်ိဳးေတြ ဒီလိုပဲ ေနမွာပဲ” လို႔ တုတ္လိုက္သတဲ့။ တကယ္မဟုတ္ပဲ ပါးစပ္ေျပာ ဆိုဦးေတာ့၊ အဲဒီေခတ္ လူေတြရဲ႕ ဒုကၡေၾကာင့္ ျငည္းတြားရာက ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ပဲ့တင္သံလို႔ ယူဆ ႏိုင္ပါတယ္။ ဘုရင္ကို ဒီလိုေျပာတာကို ဘုရင္ျဖစ္ေတာ့မယ့္ ကေနာင္က အၿပံဳးမပ်က္ ခံခဲ့တာ ကေတာ့ အံ့ၾသစရာ

၁၉၀၄-ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ(၁၄)ရက္ေန႔တြင္ ၿမိဳ႕တြင္း ဓာတ္ရထားလမ္း(ဘုရားႀကီးမွ ေဂါ၀န္ဆိပ္အထိ)ကို လက္ေထာက္ဘုရင္ခံ ဆာမား႐ူးဘာနီက စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။

ထင္ရွားသည့္ေနရာမ်ား

မဟာျမတ္မုနိ ရုပ္ရွင္ေတာ္

မဟာျမတ္မုနိ ရုပ္ပြားေတာ္ႀကီးသည္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ အထင္ကရ ေနရာ တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ေဂါတမ ျမတ္စြာဘုရားက ရင္ေငြ႕ေတာ္ (၇)ႀကိမ္ ေပးခဲ့သျဖင့္ သက္ေတာ္ ရွိ္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ဘိုးေတာ္ဘုရား(ဗဒံုမင္း)လက္ထက္ ၁၇၈၄ ခုႏွစ္တြင္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား ဦးေပၚကရခိုင္ မွပင့္ေဆာင္ခဲ့သည္။

မႏၲေလးေတာင္

မႏၲေလးေတာင္သည္ မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ ေျမာက္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္မွ ၂၃၀ မီတာ ျမင့္သည္။ ေစတီပုထိုးေပါင္း မ်ားစြာ တည္ထားသည္။ ေတာင္ေပၚမွ ၾကည့္ပါက မႏၲေလးၿမိဳ႕၏ သဘာ၀ ရႈေမွ်ာ္ခင္းႏွင့္ ဧရာ၀တီျမစ္၏အလွကို ေကာင္းစြာ ျမင္ႏိုင္သည္။

မႏၲေလး နန္းေတာ္

မႏၲေလး နန္းၿမိဳ႕ရိုး ႏွင့္ က်ံဳး

က်ံဳးႏွင့္ ၿမိဳ႕ရိုး ကာရံထားေသာ မႏၲေလး နန္းေတာ္ႀကီးသည္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္၏ ဘုရင္မ်ား စိုးစံခဲ့ေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ အတြင္းက ဗံုးႀကဲျခင္း အႀကိမ္ႀကိမ္ ခံခဲ့ရၿပီး ပ်က္စီးခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျပန္လည္ျပဳျပင္၍ ျမနန္းစံေက်ာ္ ေရႊနန္းေတာ္ ႀကီးကို ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။

ပို႕ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး

ရန္ကုန္-မႏၲေလး ရထားလမ္း ရွိျပီး မႏၲေလးျမိဳ႕သည္ အေရွ႔ဘက္ရွမ္းကုန္းျပင္ျမင့္ ရွိ ျပင္ဦးလြင္၊ လားရိႈးႏွင္႔ ေျမာက္ပိုင္း ရွိ ျမစ္ၾကီးနား ျမိဳ႕မ်ားသို႔သြားေသာ ရထားလမ္းခြဲမ်ား စတင္ရာလည္း ျဖစ္သည္။ျမန္မာ႔ဂုဏ္ေဆာင္ ဧရာဝတီျမစ္မၾကီးမွ တဆင္႔လည္း အဓိကစားကုန္မ်ားျဖစ္ေသာ ဆန္၊ ဆီ၊ ဆား၊ ငရုတ္၊ ဝါး စေသာလယ္ယာထြက္ကုန္မ်ားႏွင္႔ အျခားကုန္ပစၥည္း မ်ားကိုလည္း ေရလမ္းမွ တဆင္႔ တြင္က်ယ္စြာ ကူးသန္း ေရာင္းဝယ္္ၾကသည္။ ရန္ကုန္-မႏၲေလး အမွတ္ (၁) ႏွင္႔ အမွတ္(၂)ကားလမ္းမ်ားျဖင္႔လည္း ဆက္သြယ္သြားလာႏိုင္သည္။ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အၾကီးဆံုးျဖစ္ေသာ မႏၲေလးအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ ေလယာဥ္ကြင္းကို ေဒၚလာသန္း ၁၅၀ အကုန္အက်ခံ၍ ၂၀၀၀ ခုႏွစ္တြင္ ေဆာက္လုပ္ျပီးစီးခဲ႔ျပီး ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ေလေၾကာင္းလိုင္းမ်ား ျဖင္႔ ပို႔ေဆာင္ ဆက္သြယ္ ေပးေနပါသည္။

စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ား

မႏၲေလးျမိဳ႕သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ အလယ္ပိုင္းႏွင္႔ အထက္ပိုင္း ေဒသမ်ား၏ အဓိက စီးပြားေရး စင္တာ တစ္ခု ျဖစ္သည္။ တရုတ္ ႏွင္႔ အိႏၵိယ တို႕ကဲ႔သို႔ေသာ ျပည္ပ ကုန္သြယ္မႈမ်ားအတြက္ လမ္းေၾကာင္းသည္ မႏၲေလးျမိဳ.ကို ျဖတ္သြားရသည္။ အဓိက စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ပိုးလုပ္ငန္း၊ ေက်ာက္စိမ္း ျဖတ္ေတာက္ အရည္တင္ျခင္း၊ ပရိေဘာဂ လုပ္ငန္း၊ အလွဆင္ေက်ာက္လုပ္ငန္း၊ ေက်ာက္ဆင္းတုေတာ္မ်ားႏွင္႔ သစ္သား ရုပ္ပြားေတာ္မ်ား ထုလုပ္ျခင္း၊ ေငြျပားခတ္ျခင္း၊ ေရႊဆိုင္းခတ္ျခင္း၊ အစရွိသည္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

တကၠသိုလ္ မ်ားႏွင္႔ ေကာလိပ္မ်ား

မႏၲေလးတကၠသိုလ္

ရတနာပံုတကၠသိုလ္

မႏၲေလးနည္းပညာတကၠသိုလ္

တအံုကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္

တဟက္ေတာကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္